فیزیوتراپی قفسه سینه ممکن است برای بعضی ها آسان باشد که افکار آرامبخشی را وارد ذهن خود کنند و تنش را از بین برند.اما برای برای افرادی که بیماری های مزمنی دارند که مجرای تنفسی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد، این کارهمیشه کار آسانی نیست.
چگونه فیزیوتراپی قفسه سینه می تواند به بیمار کمک کند تا راحت تر نفس بکشد؟
فیزیوتراپی قفسه سینه (یا CPT) نوعی فیزیوتراپی است که به پاکسازی ترشحات راه های تنفسی مانند مخاط کمک می کند و به این ترتیب جریان یافتن هوا در شش ها را بهتر می کند.این کار اغلب درمان با پاکسازی مجرای تنفسی (یا ACT) نامیده می شود. برای افرادی که مشکلات سلامتی مزمنی دارند و سرفه های خفیف و شدید می کنند، پاکسازی مخاط ریه ها کافی نیست.بنابراین این نوع فیزیوتراپی به آن رویه های طبیعی کمک می کند و در کنار آنها به کار گرفته می شود.
کابرد فیزیوتراپی قفسه سینه
فیزیوتراپی سینه می تواند برای افرادی که شرایطی مانند موارد زیر را دارند مفید باشد:
- فیبروز سیستیک (Cystic fibrosis یا CF)
- برونشکتازی (Bronchiectasis) _ آسیب دیدگی نایژه های ریه
- دمل های ریوی
- اختلالات عصبی عضلانی (مانند ام اس یا multiple sclerosis )
- سینه پهلو در نواحی وابسته به ریه
- درک اینکه چرا فیزیوتراپی قفسه سینه لازم است
- شاید حتی از کلمه “مخاط” نیز بدتان بیاید، اما مخاط نقش خیلی مهمی را در درست کار کردن بدن دارد.
غشاهای مخاطی در دهان، بینی، گلو، سینوس ها و ریه ها وجود دارند و برای محافظت از ارگان های بدن مخاط تولید می کنند.آنها باکتری ها و دیگر ذرات موجود در هوا که از راه تنفس وارد بدن می شوند و می توانند موجب بیماری شوند را به دام می اندازند.وقتی ریه ها به طور طبیعی کار می کنند، مو های کوچکی (که با نام cilia شناخته می شوند) مخاط را به طرف بالا و در طول راه های تنفسی حرکت می دهند. واکنش های ساده ای مانند سرفه و صاف کردن گلو مخاط را از درون ریه ها بیرون می کشند.
افرادی که بیماری های مزمنی مانند فیبروز سیستیک دارند، در حرکت دادن مخاط از میان راه های تنفسی دچار مشکل هستند و این موجب جمع شدن مخاط می شود.مخاط به همراه تمام باکتری هایی که در خود جمع کرده است در ریه ها می ماند.اگر کاری برای خارج کردن این مخاط از بیرون انجام نشود، خطر عفونت و تورم سینه بیشتر خواهد شد.فیزیوتراپی قفسه سینه به پاکسازی وخارج کردن مخاط و در نتیجه به خارج کردن تمام باکتری های مضری که در ریه جمع شده است کمک می کند.
تکنیک های فیزیوتراپی قفسه سینه
فیزیوتراپی قفسه سینه می تواند از طریق تکنیک های مختلف به طور موثری راه های تنفسی را پاکسازی کند.این تکنیک هل توسط یک فیزیوتراپیست آموزش دیده و یا حتی توسط مراقبین سلامت که این خدمات را در خانه ارائه می دهند اجرا خواهد شد.
۱_ ضربه زدن و بیرون کشیدن مایع با وضعیت بدنی های خاص
در روش ضربه زدن و بیرون کشیدن مخاط فیزیوتراپیست با قرار دادن بدن در وضعیت های خاص از جاذبه زمین استفاده می کند تا مخاط تولید شده در ریه را از آن خارج کند.آنها بدن بیمار را در یکی از بسیار وضعیت بدنی های ممکنی قرار می دهند که در آنها شش ها به طرف پایین قرار می گیرند و سپس به سینه بیمار ضربه می زنند و/ یا آن را تکان می دهند.این رویه ممکن است به صورت سه تا پنج دقیقه ضربه زدن با کف دست (در حالی که کف دست کمی به داخل انحنا دارد) و سپس برای ۱۵ ثانیه تکان دادن سینه (در حالی که کف دست صاف است) باشد.این ضربات باعث می شوند که مخاط از درون راه های تنفسی بالا بروند.
زمانی که کار تمام شد، به بیمار گفته می شود که آنقدر شدید سرفه کنند که مخاط از ریه ها خارج شود.اشاره به این نکته مهم است که: برای پیشگیری از جراحت یا عصبی شدن بیمار، فرد هیچ گاه نباید به ستون فقرات، استخوان جناغ سینه، معده، دنده های پایینی قفسه سینه یا کمر بیمار ضربه بزند.این تکنیک باید زمانی اجرا شود که معده بیمار خالی باشد؛ یا قبل از غذا یا دو ساعت و نیم بعد از غذا.
۲_ خارج سازی مخاط با تمرینات اتوژنیک (AD)
خارج سازی اتوژنیک (AD) یک تکنیک پاکسازی مجاری تنفسی است که در آن از تنفس کنترل شده استفاده میشود و حجم ریه ها بیشتر می شود تا ریه ها شل شوند و مخاط از آنها خارج شوند.این کار طی سه مرحله انجام می شود، کار بر روی مخاط انباشته شده از بیرون مجاری تنفسی شروع می شود و تا اواسط مسیر آنها و جایی که باید پاکسازی انجام شود ادامه پیدا می کند.
مرحله یک شامل تنفس های کم حجم است. در مرحله دوم تنفس های متوسط و کِشنده انجام می شود و مرحله سوم مرحله تنفس های عمیق است که به شما امکان سرفه کردن و بالا آوردن مخاط را می دهد.یک فیزیوتراپیست قفسه سینه می تواند بیمار را در هر مرحله راهنمایی کند و به او توضیح دهد که باید چه احساسی داشته باشد و یا چه صدا هایی را بشنود و چه زمانی باید سرفه کردن را شروع کند.
۳_ فاز فعال تکنیک های تنفسی (ACBT)
فیزیوتراپیست می تواند تکنیک های تنفسی فعال مناسبی را به شما آموزش دهد که به تخلیه مخاط از ریه ها کمک می کنند.انجام این تکنیک ها می تواند با کنترل تنفس (در صورت امکان، فرو دادن و خارج کردن هوا از راه دهان) شروع شود و با تنفس عمیق (گاهی اوقات با نگه داشتن نفس برای دو تا سه ثانیه قبل از خارج کردن آن) و سپس سرفه کردن شدید ادامه پیدا کند.سرفه شدید بازدم شدیدی است که از راه حلق انجام می شود، مانند زمانی که می خواهید با دهانتان بر روی آینه بخار ایجاد کنید.ماهیچه های معده به داخل کشیده می شوند و از دهانتان صدایی شبیه “هاع” خارج می شود.
۴_ دستگاه های فشار مثبت بازدمی (Positive expiratory pressure)
دستگاه های فشار مثبت بازدمی (PEP) مانند یک ماسک یا چیزی که با دست بر روی دهان گذاشته می شوند همراه با تکنیک های تنفسی کمک می کنند تا ریه پاکسازی شوند.دستگاه PEPبه بیمار کمک می کند که به راحتی نفس را فرو دهد اما در مقابل خارج کردن نفس مقاومتی را ایجاد می کند.برای غلبه بر این مقاومت بیمار باید برای بازدم بیشتر انرژی صرف کند، تقریبا ۴ برابر بیشتر از انرژی که برای فرو دادن هوا صرف می شود.این فشار باعث حرکت مخاط و باز شدن مجرای تنفسی می شود.
۵_ PEP نوسانی
این دستگاه مانند PEP معمولی این امکان را به بیمار می دهد که نفس خود را به راحتی فرو دهد اما در برابر بازدم مقاومتی را ایجاد می کند.اما یک دستگاه PEPنوسانی هنگام بازدم لرزشی (یا نوسان) را نیز ایجاد می کند تا مخاط از مجاری تنفسی میانی و جانبی حرکت کند و به سمت مجاری تنفسی مرکزی برود.بعد از چند بازدم، به شما آموزش داده می شود که سرفه کنید تا ریه ها کاملا از مخاط پاک شوند.جلسات درمانی با استفاده از این دستگاه های PEP بسته به شدت تجمع خلط حدود ۲۰ دقیقه یا ۲۰ تنفس طول می کشد.
۶_ فیزیوتراپی قفسه سینه با جلیقه
فیزیوتراپیست ممکن است از یک نوسانگر دیواره قفسه سینه با فرکانس بالا استفاده کند که یک جلیقه باد کردنی است که به یک دستگاه متصل می شود.این دستگاه از طریق ایجاد لرزش هایی با فرکانس بالا، مخاط را شل می کند.این جلیقه برای حدود پنج دقیقه روشن می شود و سپس خاموش می شود تا بیمار سرفه کند. یک جلسه درمانی کامل با این روش حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می کشد.
۷_ میزهای تخلیه سازی (drainage tables)، پرکاسور های دستی (palm percussors) و ویبراتورها
در فروشگاه های تجهیزات پزشکی انواع مختلفی از میزهای تخلیه سازی، پرکاسورهای دستی (الکتریکی و غیر الکتریکی) و ویبراتورها وجود دارند که می توانید آنها را خریداری کنید تا به انجام تکنیک های تخلیه سازی مخاط کمک کنند.
فواید فیزیوتراپی قفسه سینه
فیزیوتراپی قفسه سینه منافع زیادی دارد. این نوع فیزیوتراپی علاوه بر اینکه به بیمار کمک می کند که راحت تر نفس بکشد، همچنین از عفونت های سینه جلوگیری می کند و باعث می شود که بیمار کمتر برای سرفه کردن تقلا کند.حتی اگر هدف شما این باشد که از این تکنیک ها در خانه استفاده کنید، یک فیزیوتراپیست آموزش دیده می تواند در طول تمام مراحل شما را راهنمایی کند و استفاده از هر گونه تجهیزات لازم می تواند برای شما امنیت بیشتری را فراهم کند و به شما اعتماد به نفس بیشتری دهد.
زمانی که نباید از فیزیوتراپی قفسه سینه استفاده کرد
- اگر هنگام قرار گرفتن در وضعیت بدنی های مورد نیاز یا در هنگام انجام تکنیک های دستکاری احساس ناراحتی زیادی کنید.
- اگر داروهای ضد انعقاد مصرف می کنید.
- اگر اخیرا دچار شکستگی قفسه سینه یا مهره های ستون فقرات شده باشید.
- اگر پوکی استخوان شدید دارید.
فیزیوتراپی قفسه سینه روشی سوم است که برای پاکسازی راه های هوائی و ریه از اخلاط از آن استفاده می گردد. این تکنیک از چند مرحله دق کردن، ویبره یا لرزش، تتنفس عمیق، هافینگ و سرفه تشکیل می شود. در این روش بیمار در وضعیت های مختلفی قرار می گیرد تا با استفاده از نیروی جاذبه زمین ترشخات از بخش ها و لوب های مختلف ریه خارج شوند. به تخلیه ترشحات با استفاده از نیروی جاذبه زمین تخلیه وضعیتی یا Postural Drainage(PD) گویند. هر گاه تخلیه وضعیتی با دق Percussion(P) که همان ضربه زدن به قفسه سینه است همراه باشد به آن دق و تخلیه وضعیتی گفته می شود: Postural Drainage & Percussion (PD&P). پس از انجام دق آن با کف دست برای بیمار روی قفسه سینه لرزش ایجاد می کنیم تا ترشحات به راه های هوائی بزرگ هدایت شده و سپس با سرفه و هافینگ خارج شوند.انجام تکنیک فیزیوتراپی قفسه سینه آسان و راحت است و بنابراین هرکسی همانند والدین، مراقبت کنندگان از کودک، خواهران و برادران و دوستان می توانند این تکنیک را برای بیمار انجام دهند.مارا کرای بیمار ۱۸ ساله مبتلا به سی اف که همزمان با دریافت داروهای استنشاقی توسط مادر فیزیوتراپی می شود.
چگونه تکنیک فیزیوتراپی قفسه سینه انجام دهیم؟
در این تکنیک بیمار در وضعیت های مختلفی قرار میگیرد که علاوه بر دق و ویبره جاذبه زمین نیز به تخلیه ترشحات از بخش های مختلف ریه کمک کند (تخلیه وضعیتی) هر بار بیمار در یکی از وضعیت هایی که تصاویر مختلف آن در زیر آمده است قرار می گیرد دست ها شبیه به فنجان گرفته شده (تصویر زیر) و مرتب به قفسه سینه زده می شود. به این عمل دق یا percussion گویند. دست ها به گونه ای گرفته می شود که بتوان آب را به راحتی در آن نگه داشته و آب از دست ها نریزد به همین علت به این وضعیت دست، فنجانی یا CUPING گویند. در زمان دق کردن کردن هوا بین دست و پوست محبوس می شود و صدای فضای تو خالی شنیده می شود و این مسئله باعث می شود که بیمار دردی را احساس نکند. می توانید این ید درد بودن این تکنیک را روی بدن خود امتحان کنید.
۱_ نحوه گرفتن دست در وضعیت فنجانی
تکنیک فیزیوتراپی قفسه از دو قسمت ۱. تخلیه وضعیتی ۲. دق تشکیل می شود.
– در تخلیه وضعیتی بیمار برای مدت مشخصی در وضعیت های مختلف نشسته و یا خوابیده قرار می گیرد تا با کمک جاذبه زمین ترشحات از قسمت های مختلف ریه خارج شود. مدت زمان هر وضعیت ۳ تا ۱۵ دقیقه خواهد بود.
– چون این بیماران مستعد به ریفلاکس و برگشت ترشحات معده به داخل ریه هستند بلا بردن ته بیمار هنگام فیزیوتراپی ممنوع است.
– حرکات دست در هنگام دق از مچ دست انجام شود نه از آرنج. با یک دست و یا با دو دست می توان آن را انجام داد.
– در هنگام دق باید هوا بین دست و بدن بیمار محبوس شود به گونه ای که صدای تو خالی و حبس هوا را بشنویم.
– لازم است بین بدن بیمار و دست ما لباسی نازک قرار گیرد.
– در صورتی که کاملا هوا بین بدن بیمار و دست ما حبس شود دق دردناک نیست.
– ضربات باید از سرعت ثابت برخوردار بوده و همچنین محکم باشد.
– توجه شود که دق در مناطق زیر ممنوع است: ۱. روی استخوان جناغ ۲. روی مهره ها ۳. روی معده و شکم ۴. روی قسمتهای تحتانی دنده ها.
– برای تخلیه بهتر ترشحات از راه های هوائی کوچک و محیطی به راه های هوائی بزرگ، بعد ازانجام دق از تکنیک لرزش و یا ویبره کرن قفسه سینه در همان منطقه ای که دق انجام شده استفاده کرد.
– نحوه ایجاد ویبره و یا لرزش به صورت زیر است: برخلاف دق که دست را فنجانی می کردیم در هنگام انجام لرزش یا ویبره دست را صاف کرده و روی قفسه سینه گذاشته و از شانه و بازو ایجاد ارتعاش و لرزش ظریفی روی همان بخش قفسه سینه که دق انجام داده ایم ایجاد می کنیم. سعی شود ویبره در زمان بازدم باشد.
– بعد از ۲۰ تا ۳۰ ثانیه دق ویبره و ارتعاش انجام شود و این کار متناوبا تکرار گردد.
– بعد از ایجار ویبره تنفس عمیق کشیده می شود این عمل علاوه بر تخلیه ترشحات ایجاد سرفه هم می کند.
– در نهایت با ایجاد سرفه و هافینگ فیزیوتراپی قفسه سینه خاتمه می یابد.
۲_ ایجاد ارتعاش
– به جای دست می توان از ماسک همانند ماسک های بی هوشی در هنگام دق استفاده کرد.
– مدت زمان کامل یک دوره کامل فیزیوتراپی قفسه سینه بین ۲۰ تا ۴۵ دقیقه می باشد.
– جهت جلوگیری از استفراغ بهتر است فیزیوتراپی قفسه سینه قبل از مصرف غذا و یا ۱.۵ تا ۲ ساعت پس از صرف غذا باشد.
– بهترین زمان انجام فیزیوتراپی ابتدای صبح و همچنین شب قبل از خواب است. در صورتیکه بیماری ریوی تشدید یابد هم مدت زمان و هم دفعات فیزیوتراپی افزایش داده شود.
– نکته بسیار مهم این است که لازم هم بیمار و هم والدین در هنگام فیزیوتراپی احساس راحتی کنند.
– می توان از بالشت برای راحتی بیمار در زمان فیزیتراپی استفاده کرد.
۳_ قبل از شروع فیزیوتراپی لازم است نکات زیر رعایت شود:
۱. لباس تنگ، جواهر، دکمه و زیپ را از اطراف گردن و قفسه سینه و دور کمر برداشته شود.
۲. بیمار لباس نرم و سبک همانند تی شرت بپوشد.
۳. فیزیوتراپی قفسه سینه بر روی بدن لخت انجام نشود.
۴. کسی که فیزیوتراپی انجام می دهد انگشتر و ساعت به دست نداشته باشد.
۵. دستمال کاغذی برای تمیز کردن خلط درنزدیکی بیمار باشد.
۶. والدین در هنگام فیزیوتراپی به جلو خم نشوند بلکه گردن به طور مستقیم رو به بالا قرارگیرد تا به مرور زمان از درد در ناحیه گردن جلوگیری شود.
۷. سطحی که بیمار بر روی آن دراز میکشد لازم است از نظر ارتفاع به گونه ای باشد که فردی که فیزیوتراپی می کند راحت باشد.
۴_ چگونه می توان فیزیوتراپی را برای بیمار لذت بخش کرد:
۱. فیزیوتراپی در حوالی زمانی انجام دهیم که قرار است تلویزیون فیلم مورد علاقه بیمار را پخش کند.
۲. آهنگ مورد علاقه و یا داستان ضبط شده مورد علاقه بیمار در زمان فیزیوتراپی پخش شود.
۳. قبل از انجام فیزیوتراپی زمانی را با با بازی با کودک سپری کنیم یا با وی صحبت نموده و گپی بزنیم و یا با وی آوازی بخوانیم.
۴. برای کودکان کم سن بازی های مشوق سرفه و دمیدن در فر فره و یا باد کردن بادکنک مفید است.
۵. از کسانی که که مورد علاقه بیمار هستند بخواهید که در فیریوتراپی کمک دهند به عبارت دیگر تنوعی در افرادی که فیزیوتراپی انجام می دهند ایجاد کنیم تا فیزیوتراپی هر روز توسط والدین برای بیمارخسته کننده نباشد. این افراد همانند نزدیکان و خواهر و برادر و یا دوستان بیمار می باشند.
۶. بهتر است هنگام فیزیوتراپی از بالشت اسفاده شود یعنی بیمار روی بالشت خم شود.
۷. از فیزوتراپی روی بدن لخت و روی استخوان جناغ و روی مهره ها و روی شکم و قسمت های تحتانی دنده ها خودداری شود.
کلینیک فیزیوتراپی سعید مزین در سعادت آباد
بدون دیدگاه